Multimodale vakantieverhalen

    

Zoals elk jaar schrijf ik tegen het einde van de zomervakantie op mijn blog over manieren om met kinderen over de vakantieperiode te schrijven, zodanig dat het niet saai is en ze er ook nog iets van kunnen leren. Dat ging eerder al over het inzetten van je eigen kleine vakantie-ervaringen, schrijfopdrachten in verschillende genres, het maken van lijstjes, manieren om over het weer te schrijven en schrijven over verveling tijdens de vakantie. En wat dan nu weer?

Omdat ik de laatste tijd veel nadenk over hoe schrijven in het digitale tijdperk verandert, vroeg ik me af of je eens zou kunnen beginnen bij een ander communicatiemiddel dan geschreven woorden. Teksten bestaan tegenwoordig niet meer uitsluitend uit geschreven zinnen die elkaar opvolgen en die je van begin tot eind moet doorlezen, maar ook uit stilstaand en bewegend beeld, geluid en gesproken taal, met elkaar verbonden door plaatsing en functie op een beeldscherm. Wat als we eens zouden uitgaan van (digitaal) beeld en geluid, in plaats van blaadjes schrijfpapier?

Beginnen met een tekening ken ik al lang als een goede manier om kinderen aan het vertellen en schrijven te krijgen. Begin je vakantiekring eens niet met vertelbeurten maar met het uitdelen van kartonnen onderleggers, blaadjes met een of meer kadertjes waarin getekend kan worden, een zwarte pen, eventueel kleurpotloden en geef één concrete tekenopdracht, zoals:

• Teken een plek waar je in de vakantie was en waar water was
• Teken een vervoermiddel waar je tijdens de vakantie in gezeten hebt
• Teken een dier dat je in de vakantie hebt gezien en waar dat was
• Teken een spel dat je in de vakantie hebt gedaan
• Teken een plek waar je in de vakantie hebt geslapen
• Teken iets dat je in de vakantie samen met een volwassene/kind hebt gedaan
• Teken (in meerdere kleine kadertjes) zoveel mogelijk voorwerpen waarmee je in de vakantietijd iets hebt gedaan

Geef als opwarmer een of twee kleine voorbeeldjes van je eigen ervaringen, om duidelijk te maken dat het niet over spectaculaire dingen hoeft te gaan. Vraag de kinderen om het hele vlak binnen het kader te vullen en er zoveel mogelijk dingen bij te tekenen die ze zich ervan herinneren. Help ze daarbij door rond te lopen en erover te praten. Lekker tekenen met zijn allen. Eventueel laat je ook vast inkleuren. De volgende stap kan zijn: in wisselende tweetallen (bijvoorbeeld met behulp van een binnen-buitenkring) bij je tekening aan een ander vertellen wat er gebeurde, waarbij de ander moet proberen door te vragen naar details. Er moet een gezellig geklets opstijgen uit je groep! Na drie wisselingen gaat iedereen een tekst bij de eigen tekening schrijven. Eventueel eerst in klad en pas na bespreking in het net op het blad met de tekening. Bij kleuters en groep 3 doe je dit met behulp van individuele bijschrijfgesprekken tussen kind en leerkracht. Tot slot alles voorlezen in de groep, of op ooghoogte ophangen en samen bekijken.

Beginnen met een foto werkt weer anders. Mensen maken nu dagelijks foto’s van situaties waarin ze zich bevinden. Oudere kinderen met eigen telefoons doen dat zelf, jongere kinderen worden tot vervelens toe gefotografeerd door hun ouders. Zou het mogelijk zijn om kinderen samen met hun ouders aan de hand van opdrachten een selectie te laten maken uit foto’s van de afgelopen zomerweken? Opdrachten bijvoorbeeld:

• Een foto waarop jij samen met een ander kind iets aan het doen bent
• Een foto waar iets te eten op staat
• Een foto waarop iemand iets geks, moeilijks of gevaarlijks doet
• Een foto waar water op staat
• Een foto met een dier erop
• Een foto van iets in jouw straat of buurt

Ik zou geloof ik kaartjes maken met deze opdrachten en deze ongezien laten grabbelen, maar het kan ook leuk zijn om iedereen dezelfde opdracht te geven. Elk kind komt met één enkele foto terug, als het goed is. De foto’s kunnen via de mail naar school gestuurd worden of via een bestaande appgroep van de klas. Bedenk een handige manier om de foto’s centraal op te slaan en te projecteren op het digibord of te laten zien op laptops/tablets van de kinderen. Stimuleer de kinderen om heel erg goed naar de foto te kijken, bijvoorbeeld naar details op de achtergrond. Doe voor hoe je bij een foto kunt doorvragen om de vertelling gedetailleerder te maken, of verzin een werkvorm om zoveel mogelijk goede schriftelijke vragen over de foto te verzamelen en te laten beantwoorden. Elk kind vertelt over de gebeurtenis achter zijn/haar foto, klassikaal of in een klein groepje. Daarna schrijft iedereen een tekst, die na bespreking digitaal als tekstblokje gecombineerd wordt met de foto. Zorg dat de tekst niet vertelt wat je op de foto ziet, maar er iets aan toevoegt dat je niet kunt zien. Denk na over de grootte en de uitsnede van de foto, en waarom je kiest voor een vorm. Bij kleuters en groep 3 of 4 zou je de foto’s op vellen papier van A4 formaat kunnen uitprinten met voldoende ruimte om aanvullend te tekenen en een tekst bij te schrijven.

Bij digitaal gevorderde bovenbouwers zou je een gezamenlijke powerpoint kunnen laten maken met een dia voor elke foto plus tekst, voorzien van treffende koppen en bijvoorbeeld een hyperlink naar een website met feitelijke informatie over een plek, voorwerp of dier op de foto. Deze later samen presenteren in de groep.

Geluid toevoegen aan een digitale tekening of foto, zou dat ook kunnen? Hiervoor zouden kinderen na de tweetalgesprekjes hun tekst kunnen inspreken/voorlezen en opnemen op de voice-recorder van een telefoon, en het geluidsbestandje (bijvoorbeeld met een halve minuut als maximum) toevoegen aan de digitale afbeelding. Hiervoor kan de tekst eerst goed worden opgeschreven, misschien in een groepje besproken, en dan op een stille plek worden opgenomen. Het resultaat kan in de groep worden beluisterd, en gevolgd worden door vragen of blijken van enthousiasme.

Ik ben benieuwd of en hoe je ook zou kunnen werken met zelf opgenomen filmpjes uit de vakantietijd op een laagdrempelige en veilige manier. Zou je er geschreven of gesproken tekst aan toe kunnen voegen? Of wordt het snel een zootje? Als je hier ervaring mee hebt of goede ideeën, stuur mij een reactie of mailbericht!

Wat is een multimodale tekst? Dat is een boodschap die niet alleen bestaat uit achter elkaar geplaatste zinnen, maar ook uit andere communicatieve middelen die iets toevoegen aan het doelgericht overbrengen van inhoud. Bijvoorbeeld stilstaand en bewegend beeld, bij- en onderschriften, gesproken tekst, geluid en muziek, tabellen, symbolen en grafieken, layout door middel van kaders, bars, kleuren, lettertypes en hyperlinks. Er zijn veel meer manieren dan alleen geschreven woorden om te communiceren wat je bedoelt, en in de gedigitaliseerde wereld nemen die mogelijkheden alleen maar toe. We vinden het al heel gewoon om middenin een tekst een filmpje tegen te komen, in een digitaal nieuwsbericht, zoals hier, of op een informatieve website, zoals hier. Leren lezen en schrijven betekent in deze tijd ook: het leren interpreteren, analyseren en zelf ontwerpen van teksten waarin meerdere media gebruikt worden. Wat betekent dat voor het taalonderwijs op de basisschool? Ik zal daar de komende tijd meer over schrijven op dit blog. Voor nu veel plezier met jullie alternatieve vakantietekst-opdrachten!